Opole

Bazylika katedralna Podwyższenia Krzyża Świętego

Bazylika Katedralna Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu (niem. Domkirche zum Heiligen Kreuz in Oppeln) - pierwszy kościół w tym miejscu wzniósł Bolesław Chrobry ok. 1005. Bp wrocławski Klemens przekazał kościołowi relikwię Krzyża Świętego, od którego świątynia wzięła wezwanie. W 1232 kościół podniesiono do rangi kolegiaty. Pod koniec XIII w. wzniesiono nową wczesnogotycką bazylikę, którą po pożarze w 1415 odbudowano do końca XV w. w stylu gotyckim. Wzniesiono wtedy prezbiterium, halowy korpus główny i dolne partie wież oraz trzy kaplice: Trójcy Świętej (w której został pochowany ostatni książę opolski Jan II Dobry), św. Jadwigi i św. Anny. W 1702 z Piekar Śląskich przywieziono cudowny obraz Matki Bożej, czczony odtąd jako Obraz Matki Bożej Opolskiej, koronowany 21 czerwca 1983 przez papieża Jana Pawła II na Górze Świętej Anny. W 1899 nadbudowano wieże w stylu neogotyckim o wysokości 73 m. Bazylika mniejsza od 1934, prokatedra 1945-1972, katedra od 28 czerwca 1972.

• Tekst pochodzi z Wikipedii
• Zdjęcia pochodzą z portalu Wratislaviae Amici

Płyta nagrobna Margarethy Schraiber

Płyta znajduje się najbliżej absydy nawy północnej. Jest wykonana z piaskowca i poświęcona pamięci Małgorzaty Schraiber. Jej powierzchnia przedstawia płaskorzeźbę Chrystusa Cierpiącego. Chrystus siedzi na bocznej ścianie otwartego grobu. Na jego głowie spoczywa cierniowa korona, na ramionach nosi płaszcz, w prawej ręce trzyma dyscyplinę, w lewej rózgę. W jego otoczeniu znajdują się narzędzia męki. Napis łaciński w przekładzie polskim brzmi: swej drogiej małżonce Małgorzacie Schraiber, zmarłej w r. 1627, dnia 27 IV i tu spoczywającej, wystawił ten pomnik miłości małżeńskiej patrycjusz i obywatel Grzegorz.

Płyta nagrobna ks. Jana z Półwsi

Najstarsza płyta nagrobna w katedrze, wystawiona ks. Janowi z Półwsi, kustoszowi kolegiaty opolskiej († 1546). Płyta wykonana z piaskowca ma napis po łacinie. Nadto widnieje na niej tarcza z polskim znakiem herbowym: gryf uskrzydlony, zawołania Świeboda, a pod nią kielich mszalny oraz drugi napis, również w języku łacińskim, mówiący o jego zmarłym ojcu. Napis łaciński o następującej treści: tu spoczywa Jan, Pan dziedziczny Półwsi, kustosz tej świątyni. Módlcie się za niego i za jego ojca, Mikołaja. 1557.

Płyta nagrobna Wacława Czibulki

Po lewej stronie bocznego wejścia do nawy północnej jest wmurowana płyta nagrobna Wacława Czibulki z Rydułtowic. Jest wykonana z pstrego czerwonego marmuru, pozbawiona górnego brzegu z napisem, pochodzi z końca XVI w. W środku zachowała się tarcza herbowa z koniem w prawo. Przedstawia ona staropolski herb Starykoń. W otoku zachował się fragmentaryczny napis po łacinie: Szlachetny Pan Wacław .....ibulka z ...ultowicz dziedzic.

Płyta nagrobna rodziny Skopek

Następna płyta nagrobna, wykonana z piaskowca odnosi się do rodziny Skopków. Powierzchnia płasko rzeźbiona, barokowa, dzieli się na dwie części. Środkowa, najszersza, przedstawia adorację Dzieciątka przez Baltazara, Helenę i Jerzego Skopków na tle sali pałacowej. Po prawej stronie Matka Boża w otoczeniu św. Józefa trzyma Dziecię na łonie, a po lewej trzej zmarli: Baltazar, Helena i Jerzy oddają Mu cześć na wzór Trzech Króli, do których z boku chciałaby się dołączyć św. Helena z Krzyżem. Scena wzoruje się na sztychu Idziego Sadelera II z Antwerpii († 1629) i Jana z Akwizgranu z r. 1590. Poniżej jest wyrzeźbiony św. Jerzy na koniu w walce ze smokiem, której to dramatycznej scenie przygląda się z dala młoda księżna. Płytę wieńczy półkolista płaskorzeźba Trójcy Św., otoczona obłokami.
Dolna partia z napisem jest pionowo przedzielona sceną Chrystusa na krzyżu, którego adoruje po prawej widocznie sam fundator płyty, Jerzy Skopek, a po lewej obejmuje Chrystusa św. Ludgarda. Pod łukiem bowiem widnieje napis po łacinie: św. Ludgardo, módl się za nami! Inny napis wykuty po lewej i prawej stronie mówi: Bogu najlepszemu, największemu, najchwalebniejszej Pannie Maryi i wszystkim Świętym w niebie, drogim swym rodzicom, Baltazarowi Skopkowi, senatorowi miasta tego, Helenie z domu Wissenberger i sobie postawił bez lęku i nie z zachłanności Jerzy Skopek, bakałarz fil., kustosz tego kościoła i mansjonariusz katedry wrocławskiej w r. 1630. Umarł dnia 8 maja 1660 r. Napis na tęczy nad Trójcą Św. brzmi: Przenajświętsza Trójco, zmiłuj się nad nami!

Płyta nagrobna Andreasa Swincke

Po prawej stronie wejścia do kaplicy św. Jadwigi widnieje na murze metalowa prostokątna płyta nagrobna Andrzeja Świnki. Napis wyryty na niej po łacinie brzmi w polskim przekładzie: w Poniedziałek Wielkanocny r. 1557, zmarł w Chrystusie rozważny i przenikliwy Andrzej Świnka, po 30 latach na urzędzie notariusza. Spoczywa tu w tej kaplicy. Proście za niego Boga. Pod napisem widnieje liść lipowy, poniżej krzyż, a pod krzyżem tarcza herbowa zmarłego z podwójną lilią, czyli typowy herb polski Gozdawa, pochodzący z Wielkopolski. Po lewej stronie znaku herbowego widnieją litery A i S, będące skrótami słów: Andrzej Świnka. Napis pod herbem znaczy: synowie F.F. w r. 1571. Na dole płyty, później dopisany, tekst brzmi: w r. 1572 dnia 21 VII zmarła uczciwa matrona Jadwiga, małżonka wyżej wspomnianego Andrzeja, spoczywa w tej kaplicy. Boże, okaż jej miłosierdzie!

Płyta nagrobna Jędrzyczków

Jest to kamienny dwublokowy, płasko rzeźbiony pomnik z pstrego czerwonego marmuru. Jedna część, wmurowana po prawej stronie wejścia do kaplicy św. Anny przedstawia Chrystusa na krzyżu. Po d krzyżem klęczy we wnękach muszlowych para małżeńska. Nad muszlami widnieją tradycyjne symbole słońca i księżyca. W górnej partii jest wykuty napis po łacinie, następującej treści: pomnik ten postawił szanowny i zasłużony Joachim Jędrzycka, obywatel i patrycjusz Opola, swej pobożnej i uczciwej małżonce Dorocie, pochodzącej ze szlachetnego rodu Zubrzyckich, w dowód wdzięczności. Zmarła pobożnie w grudniu r. 1574, w prawdziwej wierze i po wezwaniu Syna Bożego. W dolnej partii rzeźbiarz umieścił kartusze herbowe z gmerkiem Jędryczków i znakiem herbowym Zubrzyckich.
Druga część pomnika, składająca się z dwóch osobnych reliefów, znajduje się po lewej stronie wejścia do kaplicy. Górna kompozycja przedstawia Zmartwychwstanie Pańskie, a więc Chrystusa, wychodzącego z grobu i otoczonego śpiącymi rycerzami. Dolna odtwarza scenę z Dzieciątkiem i św. Józefem na tle stajenki z wołem i osłem, a na horyzoncie ukazuje się anioł, zwrócony twarzą do pasterzy, opiekujących się trzodą na skalnym wzgórzu. Między obiema płytami prowadzi do kaplicy wejście zakończone półkoliście.

Płyta nagrobna Jerzego Stefecjusza

W Kaplicy Piastowskiej widnieje marmurowa, do muru przyczepiona, płyta nagrobna ks. dziekana Jerzego Stefecjusza. W górnej części zachował się płaskorzeźbiony portret zmarłego. Ręce ma złożone do modlitwy, na ramionach nosi narzutkę kożuszkową z kołnierzem, tak zwaną almucję. W narożniku po lewej jest widoczna jego tarcza herbowa z kielichem. Zachowane fragmenty napisu informują, że zmarły był dr fil., urodził się w Gliwicach, był dziekanem w Opolu od 1592 - 1614 r., kanonikiem w Raciborzu, komisarzem biskupim na całe księstwo opolsko-raciborskie i że zmarł dnia 18 lutego 1614 r. Płytę wstawiono do kaplicy w r. 1916.

Nagrobek i płyta nagrobna ks. Jana Dobrego

Na szczególną uwagę zasługuje zabytkowa płyta nagrobna ostatniego księcia opolskiego, Jana "Dobrego" przylegająca do zachodniego muru kaplicy. Cenny pomnik jest wykonany w stylu renesansowym z czerwonego marmuru aż z Salzburga i posiada imponujące wymiary: 269 x 139 cm. Powierzchnia płyty wykazuje przejrzysty renesansowy podział, 2/3 górnej płaszczyzny zajmuje tarcza herbowa książąt opolskich. Na renesansowej tarczy występuje znak herbowy: w polu stylizowany orzeł w koronie z rozpostartymi skrzydłami, zwrócony w prawo. Nad tarczą winieje hełm, z którego spływają labry i otaczają herb oraz tarczę. Nad hełmem klejnot w postaci dużego ukoronowanego i stylizowanego orła. W dolnej części umieszczono łaciński napis, następującej treści: w r. 1532, dnia 27 marca zmarł wielmożny i sławny książę Jan, ostatni śląski książę w Opolu, Głogówku i Raciborzu, zasłużony pobożnością i dobroczynnością wobec Boga i ludzi. Amen.
Płyta posiada duże walory kompozycyjne oraz znakomite i bogate opracowanie plastyczne. Napis jest wykuty precyzyjnie i czysto, co niewątpliwie podnosi monumentalność zabytkowego pomnika.
Zabytkowa płyta znajduje się na właściwym miejscu. Tu bowiem mieściła się prywatna kaplica książąt opolskich do r. 1532. Piastowie opolscy byli fundatorami kolegiaty i patronami kościoła Św. Krzyża. Oni to obdarzali go hojnie dotacjami, a książę Jan potwierdził przed swoją śmiercią ponownie wszystkie darowizna, przekazane temu kościołowi przez swoich poprzedników.
Z tego tytułu opolscy książęta spodziewali się słusznie uwzględnienia swych życzeń i roszczeń ze strony kolegiaty i parafii. I to również tłumaczy, dlaczego przez dwa wieki do r. 1773 otaczano głęboką czcią wspaniały nagrobek księcia Jana, ustawiony w prezbiterium, tuż przed głównym ołtarzem, na wzór słynnych nagrobków wrocławskich Henryka Pobożnego i Henryka IV.
Obecnie ten wspaniały nagrobek ustawiony jest przed płytą nagrobną.

Płyta nagrobna von Oppersdorffów

Na murze północnym pierwszego zachodniego przęsła nawy widnieje nagrobna płyta żeliwna (odlew) z ok. r. 1570, która dawniej wskazywała wejście do krypty Oppersdorffów. Pionowo-prostokątna, 162 x 78 cm. U góry napis łaciński, brzmi: Wejście do podziemia szlachetnego rodu panów baronów Oppersdorffów. Poniżej liść lipowy. W środku płyty pięć majuskułów: H(ans) H(err) V(on) O(ppersdorff) F(riedstein), tj. Jan, pan von Opperrsdorf, Friedstein. Poniżej w kartuszu czterodzielna tarcza herbowa Oppersdorffów: w pierwszym i czwartym polu głowa gryfa, w drugim i trzecim opancerzone ramię z mieczem, po prawej ukoronowana głowa gryfa, po lewej ramię z chorągwią.

Epitafium Barbary von Oppersdorff

Epitafium Margarety von Oppersdorff

Epitafium Kristiny von Oppersdorff

Epitafium zmarłych dzieci

Epitafium żeliwne zmarłych dzieci z 4 tarczami herbowymi, między nimi tarcza Łobkowiczów i tarcza prasyarego polskiego herbu Odrowąż, z XVI w.

Epitafium zmarłych dzieci

Epitafium żeliwne zmarłych dzieci z 4 tarczami herbowymi, z XVI w.

Płyta żeliwna rodziny v. Bes

Płyta żeliwna, która niegdyś wskazywała wejście do grobowca rodziny v. Bes, z napisem i kartuszem herbowym.

Płyta nagrobna Eleonory Beer

Epitafium Adama von Bess

Epitafium Adama v. Bes († ok. 1570), żeliwne, wyk. ok. 1571, z napisem i kartuszem herbowym.

Epitafium Johanna von Oppersdorff

Epitafium Jana v. Oppersdorff († 1584) wykonane 1571, żeliwne, z napisem i kartuszem herbowym.

Płyta nagrobna Caroline Josephe von Lyncker

Płyta nagrobna Theodora Heinrici de Ziegler

Na wschodnim murze kaplicy św. Jadwigi przetrwała cenna nagrobna płyta Teodora Zieglera. U góry na szerokiej banderoli figuruje łaciński napis, który brzmi w przekładzie polskim: znałem kawalerię i piechotę; pierwsze już rany zadały mi śmierć. Poniżej tarcza herbowa: w polu mur z 4 blankami; na dole tablica, ujęta w ramy późnorokokowe z łacińskim napisem: Szanowny i szlachetny Teodor Henryk Ziegler, dowódca pruskiego pułku husarów z Hallasz, ur. 10. 7. 1714 r. w Transsylo, zmarł 30. 12. 1744 r. w Opolu, przeszyty kulą nieprzyjacielską.

Płyta nagrobna NN osoby

Płyta nagrobna NN osoby, prawdopodobnie dziecka zmarłego w XV wieku.

Płyta nagrobna NN osoby

Płyta nagrobna NN osoby, prawdopodobnie z XIV lub XV wieku.

Płyta nagrobna NN archidiakona

Płyta nagrobna NN archidiakona, prawdopodobnie z XV wieku. Po lewej stronie płyty napis: ARCHIDIACONVS COMISARIVS OPOLIENSIS

Płyta nagrobna NN osoby

Płyta nagrobna NN osoby, prawdopodobnie z XIV lub XV wieku.

Płyta nagrobna NN osoby

Płyta nagrobna NN osoby, marmurowa, płasko-rzeźbiona, mocno wygładzona, z XVII wieku.

Płyta pamiątkowa Achillesa Rattiego

W murze probostwa widnieje kamienna pamiątkowa płyta dr Achillesa Rattiego, Legata papieskiego i członka Komisji Międzynarodowej dla spraw Plebiscytu Górnego Śląska, późniejszego papieża Piusa XI. Na płycie, w górnej wgłębnej części, tiara papieska, po bokach klucze Piotrowe; poniżej, owalna tarcza herbowa: w polu orzeł z podniesionymi skrzydłami. U dołu napis, wykuty po łacinie: dr Achilles Ratti arcybiskup z Naupaktu, obecnie zasiadający na Stolicy Piotrowej - i oby jak najszczęśliwiej - gościł w tym tu domu w r. 1920, w czasie plebiscytu górnośląskiego. Dnia 1 lutego roku Pańskiego 1930.

• Tekst pochodzi z książki o. Pawła E. Frankiewicza OFM, pt. Przewodnik po katedrze opolskiej - Opole 1971
• Odczyt inskrypcji - Wiesław Długosz